BM ORGANLARI
BM Şartı’nda belirtildiği üzere, Birleşmiş Milletler’in ana organları şunlardır:
1- Genel Kurul,
2- Güvenlik Konseyi,
3- Vesayet Konseyi,
4- Genel Sekreterlik,
5- Ekonomik Ve Sosyal Konsey
6- Uluslararası Adalet Divanı
1- GENEL KURUL
Genel Kurul, tüm üye devletlerin temsil edildiği, bir “uluslararası parlamentodur”. Bütün üye devletlerden oluşan Genel Kurul’da, her üye devletin en çok beş temsilcisi yer alır ve her üye devlet eşit oy hakkına sahiptir. Önemli konulara ilişkin kararlar mevcut bulunan üye sayısının 2/3 çoğunluğu ile; diğer konularda mevcut oy verenlerin çoğunluğuyla karar alınır. Önemli konulara örnek olarak, barış ve güvenliğin korunmasına yönelik tavsiye kararları, Güvenlik Konseyi’ne geçici üye seçilmesi, örgüte üye kabulü ve üyelikten çıkarma vb.
Genel Kurul’un vermiş olduğu kararlar kural olarak tavsiye niteliğinde olmakla birlikte, Kurulun Güvenlik Konseyi dışındaki Örgüt organlarına ilişkin kararları bağlayıcı niteliktedir.
Genel Kurul, her türlü meseleyi ve işi ele alıp konuşabilir. Başka bir ifadeyle, Genel Kurul, Güvenlik Konseyi’nin görev alanına girmeyen bütün konularda yetkilidir. Son olarak, Genel Kurul yılda bir olağan toplantı yapmakta ve gerekli gördüğü hallerde toplanabilmektedir.
2- GÜVENLİK KONSEYİ
Güvenlik Konseyi, Birleşmiş Milletler (BM)’in yürütme organıdır. Güvenlik Konseyi, 15 üyeden oluşmaktadır ve bunlardan beşi daimi, kalan on üye ise geçici üyelerdir. Daimi üyeler ABD, İngiltere, Fransa, Rusya Federasyonu ve Çin den oluşur. Bu beş daimi üyenin konseyin kararların veto etme hakkı bulunmaktadır.
Güvenlik Konseyinin geçici üyeleri bölgesel dengeler dikkate alınarak Genel Kurul tarafından iki yıl süre için seçilir.
BM anlaşmasının 24’üncü maddesine göre uluslararası alanda barış ve güvenliğin sağlanması sorumluluğu öncelikle BM Güvenlik Konseyine verilmiştir ve Güvenlik Konseyi’nin almış olduğu kararlar tüm üyeler için bağlayıcıdır. Fakat Güvenlik Konseyi’nde bulunan daimi üye devletler, veto haklarını kullanarak barışın korunmasını engelliyorlarsa, bu durumda Genel Kurul daha önce almış olduğu “Barış İçin Birlik” kararı gereği, barışın korunması için gerekli karar ve önlemleri alabilmektedir. Bunun örneği Kore Savaşı’nda yaşanmıştır. BM Güvenlik Konseyi üyesi Sovyetler Birliği, konsey üyeliğine Çin Halk Cumhuriyeti yerine “Milliyetçi Çin” olarak bilinen Tayvan’ın alınmasını protesto ettiği için Güvenlik Konseyi’ni boykot etmek amacıyla daimi üyelikten geçici olarak çekilmiş, Konsey’i, saldırı kararı alamaz hale getirmişti. Bunun üzerine alınan Genel Kurul, tarafından alınan Barış İçin Birlik Kararı ile Güney Kore’ye yardım sağlanabilmiştir.
Güvenlik Konseyi, usule ilişkin kararlarını 9/15 oyçokluğu ile alır. Diğer konularda karar alınabilmesi için 5 daimi üyenin tamamının evet oyu dâhil olmak üzere toplam 9 evet oyu gerekir. Sürekli üyelerden birisinin oylamaya katılmaması Güvenlik Konseyi’nin karar almasını engeller. UAD için yargıç seçiminde oy çokluğu ile karar alınmış olması yeterlidir. Daimi üyelerin oyuna bakılmaz.
Güvenlik Konseyi’nin Antlaşma’da belirlenen görev ve yetkilerini şu şeklide sıralamk mümkündür:
1- Birleşmiş Milletler ilke ve amaçları çerçevesinde uluslararası barış ve güvenliği korumak
2- Tarafların sorunlarını barışçıl yollardan çözmeleri için görüşmeye davet etmek
3- Konsey kararlarının etkinliğini arttırmak amacıyla Birleşmiş Milletler üyelerini yaptırım gibi doğrudan şiddet içermeyen Güvenlik Konseyi kararlarına uymaya çağırmak,
4- Uluslararası barış ve güvenliği sağlamak ve korumak için kuvvet kullanımına başvurmak ya da onay vermektir.
3- VESAYET KONSEYİ
Vesayet Konseyi, 7 üye devletin yönetimi altına verilen 11 bölgesel yönetimin denetimini sağlamak ve bu bölgelerin kendi özerk yönetimlerini kurmaları ya da bağımsız olmaları için yeterli adımların atılmasını garanti etmek üzere kuruldu. Burada temel amaç bu ülkeleri kendilerini yönetecek duruma getirmektir. Bugün vesayet altında bir ülke bulunmadığı için, bu Konseyin görevi fiilen sona ermiştir.
4- GENEL SEKRETERLİK
Genel Sekreterlik, çeşitli görevlerde çalışan ve Teşkilatın günlük işlerini yürüten uluslararası memurlardan oluşur. Birleşmiş Milletler’in diğer ana organlarına hizmet eder ve bu organların açıkladığı program ve politikaları uygular. Birimin başı olan Genel Sekreter, Güvenlik Konseyi’nin tavsiyesi üzerine Genel Kurul tarafından 5 yıllık bir süre için atanır. Genel Sekreter seçilen kişi en fazla iki dönem bu görevde bulunabilir.
Genel Sekreter, Anlaşma’da Teşkilatın ‘baş yöneticisi’ olarak tanımlanır. Antlaşma, Genel Sekreter’e, uluslararası barış ve güvenliğe tehdit oluşturduğuna inandığı konuları Güvenlik Konseyi’nin dikkatine sunma yetkisini verir.
5- EKONOMİK VE SOSYAL KONSEY
Ekonomik ve Sosyal Konsey, Birleşmiş Milletler ve Birleşmiş Milletler bünyesinde yer alan kuruluşların uyum içerisinde çalışmalarını sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Konsey’in 3 yıllık süreyle hizmet eden 54 üyesi vardır. Konsey’de oylama salt çoğunluk ilkesine dayanır; her üyenin bir oyu vardır.
Ekonomik ve Sosyal Konsey, ekonomik, sosyal, kültürel, eğitim, sağlık ve ilgili diğer uluslararası sorunlara yönelik rapor hazırlayabilir, çalışmalar yapabilir ve Genel Kurul’a ve üye devletlere tavsiyelerde bulunabilir. Başka bir deyişle, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Genel Kurul’un gözetiminde ekonomik, sosyal, kültürel ve insani alanda faaliyetlerde bulunur.
Konsey, yetki alanına giren konularda, Genel Kurul’a sunulmak üzere sözleşme tasarıları hazırlayabilmekte ve uluslararası konferanslar düzenleyebilmektedir.
Konsey bu görevlerinin yanı sıra, ekonomik ve sosyal konularda ve insan haklarının yükseltilmesi ve teşvik edilmesi amacıyla uzman komisyonlar kurabilmektedir. Bu bakımdan İnsan Hakları Komisyonu, Kadın Hakları Komisyonu örnek verilebilir.
6- ULUSLARARASI ADALET DİVANI
Uluslararası Adalet Divanı (UAD), 1945 yılında, BM Şartı ile örgütün esas yargı organı olarak kurulmuştur. Divan, BM Şartı’nın ayrılmaz bir parçası olan UAD Statüsü ve kendi iç tüzüğüne uygun bir şekilde faaliyetlerini yerine getirir. Divan’ın 2 temel görevi vardır:
1- Kendisine devletler tarafından sunulan hukuki uyuşmazlıkları çözmek
2- Hukuki sorunlara ilişkin danışma görüşü vermektir.
Bu bakımdan BİREYLER, hiçbir şekilde UAD’ye başvuramazlar. Başka bir ifadeyle, bireyler arasında doğan uyuşmazlıklar veya herhangi bir uluslararası insan hakları sözleşmelerinin ihlalinden doğan sorunlar, Divan’ın yetki alanında değildir. Yalnızca devletlerarasında doğan uyuşmazlıklar Divan’ın yetki alanındadır. UAD Statüsü’ne taraf olan devletler, özel bir anlaşmaya gerek kalmaksızın, bir antlaşmanın yorumlanması, uluslararası hukuka ilişkin bir sorunun çözülmesi, kanıtlanabildiği takdirde bir uluslararası sorumluluğun ihlalinin tespiti ve uluslararası bir yükümlülüğün ihlali sonucunda ödenecek tazminatın niteliği ve miktarı gibi konuları Divan’a taşıyabilmektedirler.
Eğer devletler Divan Statüsüne taraf değillerse, bu durumda iki devlet arasında bir uyuşmazlık durumunda, eğer devletler anlaşırlarsa, Divanı yetkili kılabilirler.
Son olarak Divan Kararları, yalnızca davaya taraf devletler için uygulanır. Divan kararları benzer olaylar için emsal teşkil etmez. Divan kararları kesindir ve bunlara karşı bir üst müracaat yolu yoktur.
Taraflardan birisi Divan’ın vermiş olduğu karara uymazsa, diğer devlet bu durumu Güvenlik Konseyi’ne bildirebilir ve Güvenlik Konseyi, o devletin karara uymasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır.
ULUSLARARASI HUKUK ÇALIŞMALARI 